Prace nad implementacją unijnej Dyrektywy DSM (dyrektywa w sprawie praw autorskich na jednolitym rynku cyfrowym) wreszcie nabierają tempa. Polska ma tu bardzo poważne opóźnienie. Pod koniec marca 2023 r. Komisja Europejska skierowała do Trybunału Sprawiedliwości UE skargę przeciwko Polsce z powodu niewdrożenia do prawa krajowego dyrektyw prawno-autorskich. Od czerwca 2024 ma być nałożona na Polskę kara liczona w milionach Euro. Dyrektywa DSM ma na celu zmodernizowanie i dostosowanie prawa autorskiego do realiów cyfrowych, jednocześnie zapewniając lepszą ochronę twórców, wydawców i wykonawców, a także ułatwiając korzystanie z treści w kontekstach edukacyjnych i badawczych. Konieczność wprowadzenia takich regulacji do polskiego prawa nie budzi w tej chwili wielu kontrowersji z wyjątkiem przepisów dotyczących tantiemizacji streramingu na rzecz artystów wykonawców. Spór o kształt tego zapisu toczy się pomiędzy Związkiem Zawodowym Muzyków RP, PSJ, SPAM, organizacjami zbiorowego zarządzania prawami artystów wykonawców SAWP i STOART z jednej strony, a wydawcami zrzeszonymi w ZPAV i firmami streamingowymi z drugiej. Przeciwnicy wprowadzenia zmian korzystają na tym, że materia jest trudna i często niezrozumiała dla samych muzyków, którzy łatwo dają się manipulować. Obie strony sporu przygotowały pisma i apele rozsyłane do osób mających wpływ na proces legislacyjny. Doszło nawet do takiej sytuacji, w której jeden ze znanych muzyków złożył podpisy pod dwoma apelami w swym przekazie sprzecznymi, ale w obu przypadkach odwołującymi się do obrony praw muzyków. Wobec tego zamieszania Związek Zawodowy Muzyków RP w dniu 22 kwietnia wystosował list otwarty do Prezesa Rady Ministrów, Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Członków Rządu, oraz Parlamentarzystów o następującej treści:
„W ostatnich dniach, w związku z pracami nad implementacją dyrektywy DSM a co za tym idzie zmianami w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych, w przestrzeni publicznej pojawiło się szereg artykułów, oświadczeń i apeli, w których autorzy powołują się na fakt reprezentowania w nich opinii środowiska muzyków polskich. Tymczasem większość tych tekstów ma na celu obronę interesów części branży muzycznej reprezentującej koncerny wydawnicze i firmy streamingowe, które nie zawsze są spójne z interesami muzyków. Skomplikowana i hermetyczna dla większości obywateli, ale również dla wielu muzyków problematyka sprawia, że w przekazach tych ich autorzy występując jako obrońcy interesów muzyków, tak naprawdę usiłują zablokować oczekiwane przez nasze środowisko zmiany jakim jest wprowadzenie obowiązkowej tantiemizacji streamingu na rzecz artystów wykonawców.
W związku z tym pragniemy oświadczyć, że jedynymi organizacjami reprezentującymi muzyków i wyrażającymi ich zdanie są związki zawodowe zrzeszające muzyków, w tym Związek Zawodowy Muzyków RP oraz powołane i zarządzane przez muzyków organizacje zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi SAWP i STOART”.
Determinacja nowego rządu, aby dyrektywę szybko ustalić jest duża. Stosowne projekty ustawowe kierowane są właśnie do prac parlamentarnych. Czy koalicji wystarczy czasu na to, aby w maju nowe zapisy uchwalić? Jeśli tempo prac będzie szybkie istnieje niebezpieczeństwo, że nie będzie czasu na konsultacje społeczne w Parlamencie. Mamy jednak nadzieję, że do tego nie dojdzie. To co wiemy na pewno, że interesujące nas przepisy wyszły z prac rządowych w 2 alternatywnych wersjach:
Wariant 1:
„Art. 861. 1. Artyści wykonawcy utworu muzycznego lub słowno-muzycznego są uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.
2. Korzystający z utworu muzycznego lub słowno-muzycznego wypłaca wynagrodzenie, o którym mowa w ust. 1, za pośrednictwem właściwej organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań.
3. Artysta wykonawca utworu muzycznego lub słowno-muzycznego może w umowie z korzystającym zrzec się pośrednictwa organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań, o którym mowa w ust. 2. Zrzeczenie wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.”;
Wariant 2:
„Art. 861. Artyści wykonawcy utworu muzycznego lub słowno-muzycznego są uprawnieni do stosownego wynagrodzenia z tytułu publicznego udostępniania utrwalenia artystycznego wykonania w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym.”;
Jakie są konsekwencje uchwalenia 1 lub 2 wariantu? Jeśli politycy pójdą za głosem środowiska artystów wykonawców i uchwalą wariant 1 to pojawi się szansa na bardziej sprawiedliwy podział wpływów ze streamingu, a tantiemy otrzymają muzycy, którzy wzięli udział w nagraniach, które odniosły komercyjny sukces. Skutkiem uchwalenia drugiego wariantu eliminującego pośrednictwo wykonawczych OZZ-tów „przyklepie status quo”. Wpływy ze stremingu pozostaną w gestii wydawców, a muzycy sesyjni, członkowie zespołów nie będą mieli sposobu na monetyzacje swojej pracy.
Co powinien zagwarantować prawidłowo sformułowany zapis ART. 86¹ ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych?
1. Niezbywalne i nie podlegające przeniesieniu praw do tantiem proporcjonalnych do zysków generowanych przez streamowanie KAŻDEGO wykonania. Aby jednak artysta otrzymał je w pełnej, należnej wysokości, muszą być one pobierane przez OZZ, która zainkasuje je bezpośrednio do platformy, pomijając dotychczasowych „pośredników” w postaci wytwórni, dystrybutorów i innych.
2. Należycie ustaloną wysokość tantiem oraz – przede wszystkim – podstawy ich naliczania.
3. Realną kontrolę rzetelności rozliczeń oraz możliwość dochodzenia nadużyć na drodze sądowej przez reprezentujące artystów OZZty. To z tego powodu projekt przewiduje pośrednictwo OZZ, którego tak boją się platformy i wytwórnie.
Walka toczy się o to, aby muzycy nie dali się ponownie „ograć” tym, którzy na nich zarabiają. Przyszłość muzyków jest w Twoich rękach. Wesprzyj nasze działania już dziś i przyłącz się do apelu, który w imieniu społeczności wykonawców utworów muzycznych słowno-muzycznych przygotował Związek Zawodowy Muzyków RP wraz z PSJ, SAWP i STOART.
Ryszard Wojciul
Chcesz otrzymywać Biuletyn Muzyków PSJ – dołącz do nas!
pobierz deklarację członkowską, wypełnij ją i prześlij na adres: biuro@psjazz.pl
